De teksten van levensliederen hebben betrekking op situaties die uit het leven gegrepen zijn. Hier komt de naam levenslied dan ook uit voort. De teksten van het levenslied hebben een standaard opbouw van een terugkerend refrein en meerdere coupletten.
Vaak gaan de teksten over moeilijke of trieste aspecten van het leven. Met name verloren liefdes zijn regelmatig onderwerp van het levenslied maar ook vele andere minder mooie kanten van het leven komen bij het levenslied aan bod. In de teksten wordt de nadruk op de dramatische gevoelens gelegd die over het algemeen uitvergroot worden. Hierdoor krijgen de liederen in veel gevallen ook iets komisch over zich, waardoor er ondanks de trieste tekst meestal vrolijk en luid meegezongen wordt. Voor sommige mensen komt een bepaald lied erg dichtbij en dan kan het ook een tranendal veroorzaken.
De term smartlap is een afgeleide van het levenslied waarvan de benaming tot stand gekomen is door mensen die geen fan waren van het levenslied en het met enige afschuw een smartlap gingen noemen. Bij een smartlap betreft het een volledig verhaal met een slechte afloop.
Het woord levenslied stamt uit 1908 en is sindsdien de benaming voor liederen waarin over het echte leven gezongen wordt. De teksten kenmerken zich door sentiment en drama. Om de emoties kracht bij t
e zetten worden de teksten met lange uithalen gezongen. Liefhebbers van het levenslied kunnen meestal het hele lied meezingen en laten zich meeslepen in het bijbehorende melodramatische gevoel.
Enkele bekende volkszanger(essen) zijn;
- Zangeres zonder naam
- Willie Alberti
- Johnny Hoes
- Pierre Kartner
- André Hazes
- Koos Alberts
- Frans Bauer
- Marianne Weber
- Jan Smit
In Nederland en in België worden er jaarlijks een aantal festivals georganiseerd voor het levenslied en smartlappen. Deze festivals trekken veel publiek en er wordt in de regel de hele dag hard meegezongen. Bij veel van deze festivals is de toegang gratis. Inkomsten om de kosten mee te dekken worden verworven met de eet- en drankkramen. In vrijwel alle grote steden in Nederland worden deze festivals jaarlijks gehouden in een stadspark. De teksten van een levenslied zullen het best aanslaan bij mensen die dezelfde taal spreken. Dit geeft een gevoel van saamhorigheid en traditie. Veel van de zangers en zangeressen van het levenslied zijn van eenvoudige komaf of komen uit achterstandsbuurten. De situaties waarover ze zingen zijn vaak afgeleid uit eigen ervaringen.
